KARGI HAN

Kuzey-güney yönünde uzanan dikdörtgen bir oturum alanına sahip yapının, hâl-ihazırda güney kenarını oluşturan cephe duvarı ile orta aksı üzerinde cepheyi de aşarak yükselen ve avluya geçiş sağlayan kesmetaş örgülü taçkapısının, hanın özgün inşaat tasarımının parçası olarak günümüze ulaşabildikleri rahatlıkla anlaşılabilmektedir.Taçkapının gerisinde uzanan sivri beşik tonozlu bir eyvan vasıtasıyla dahil olunan avlunun güney kenarı boyunca, doğu kanadında üç ve batı kanadında iki olmak üzere, farklı boyutlarda beş mekân sıralanmaktadır. Batı kanadı üzerindeki her iki mekân da, kuzey-güney yönünde uzanan sivri beşik tonozlu birer eyvandan ibarettir. Cephenin doğu kanadının köşesinde yer alan diğer iki mekân da, benzer bir tasarımın ürünüdür; cephenin bu bölümünde de, birbirine bitişik ve kuzey-güney yönünde uzanan sivri beşik tonozlu birer eyvan yer almaktadır. Buna karşılık, giriş eyvanına doğu kanadı üzerinden ve kuzey-batı köşesindeki düşey dikdörtgen formlu bir kapı vasıtasıyla dahil olunan mekân, kuzey-güney yönünde uzanan sivri beşik tonozla örtülü ve dikdörtgen planlı bir oda şeklinde tanzim olunmuştur.Avlunun doğu kanadının kuzey ucunda yer alan ve kuzey-güney yönünde uzanan sivri beşik tonoz örtülü dikdörtgen mekânın, geçmişte, mescit olarak işlev gördüğü anlaşılmaktadır. Mihrap nişi ile mihrabın bulunduğu kıble duvarında sıva üzerine yapılmış graffitilerin durumu, hanın özgün işlevini kaybettikten çok sonraki bir dönemde ve yapının muhtemelen bir tarikat tarafından zaviye, hânikâh ya da tekkeye dönüştürülüp yeniden kullanılması süreci içinde yapılmış olması mümkün görünmektedir.Avlunun, doğu-batı yönünde uzanan sivri beşik tonozları ile örtü yüklerini lokalize eden kare planlı kârgir taş ayaklarla bölüntülü çift sıra revaklı galeriler ve bu kesimdeki taş sekilerden oluşan batı kanadının strüktürü, özgün plan tasarımını büyük ölçüde koruyarak günümüze ulaşabilmiştir. Hâlihazırda, anılan bölümde görülen kırık ve dağılmış durumdaki taş yemliklerin özgün yerlerini tayin edebilme imkânı olmadığı gibi, yakın tarihlere kadar duran taş yemliklerden de geriye hiçbir iz kalmamıştır.Yapının kapalı/barınak bölümünün yer aldığı kuzey kanadı, doğu-batı yönünde uzanan ve çift sıra sivri beşik tonoz örtülü dikdörtgen bir mekândan ibarettir; örtülerin yükü, dışta kârgir beden duvarları, içte ise, belli aralıklarla orta aks boyunca yerleştirilmiş kare planlı taş ayaklarla lokalize edilmiştir. Mekâna, güney cephesinin ortasına yerleştirilmiş basık kemerli bir kapı açıklığından ve mevcut izlere bakılırsa geçmişte çift kanatlı bir ahşap kapıyla dahil olunduğu anlaşılmaktadır.Kapıyla dahil olunan orta aksın doğu ve batı kanadında, üç sıra basamakla çıkılan ve örtünün yükünü karşılayan ayaklar ile mekânın güney duvarı arasında yükseltilmiş bir platform halindeki levha taş döşemeli sekilerin, yapının özgün plan elemanları olduğuna şüphe yoktur. Buna karşılık, anılan bölümde, 1930’lu yıllarda tesbit edilen yemliklerden bugün için geriye sadece birkaç kırık taş kalabilmiş; yakın sayılabilecek tarihlerde yapılan kaçak kazılar dolayısıyla, zemin kaplamasının bir bölümü de önemli ölçüde tahrip edilmiştir.Hanın güney-doğu köşesine yakın konumda ve bugün bir harabeden ibaret olan hamam, güney kanadındaki dikdörtgen planlı soyunmalık/soğukluk bölümü ve bu bölüme sivri kemerli bir kapı vasıtasıyla irtibatlandırılmış kuzey kanadındaki kare planlı sıcaklık bölümü ile sıcaklığa kuzey yönünde eklenmiş dikdörtgen planlı külhan ve sarnıçtan oluşmaktadır. Mekânların örtüsü, zamanla ortadan kalkmıştır. Mevcut izlere bakılırsa, yapının batı cephesinin güney ucundaki sivri kemerli bir kapı ile dahil olunan soyunmalık/soğukluk bölümü ile sıcaklığın, kubbeli birer mekândan ibaret olduğu anlaşılabilmektedir; her iki mekânın da, geçmişte, kubbe yüklerini köşelerde lokalize eden ve tuğla sıralarını taklitle düzgün kesme taşlarla örülmüş trompları günümüze in-situ olarak ulaşabilmiştir.Hamamın, hanın inşasından çok daha geç bir tarihte yapıldığı anlaşılmaktadır. Hanın inşa kitâbesi yoktur; plan özelliklerine bakılarak 13. yüzyılın ilk yarısında inşa edilmiş olması muhtemeldir.